جفتی، ساز نفس گیر - وبلاگ آپ

به گزارش وبلاگ آپ، نی جُفتی چنان که از نام آن پیداست به معنی دو عدد نی است که به هم جفت و متصل هستند.

نی جفتی پیشینه زیادی دارد و از هزاران سال پیش در مناطق گسترده ای از خاورمیانه ساز مهم مراسم شادمانی ها بوده است. ابونصر فارابی در قرن چهارم هجری (950 میلادی) دو نمونه از آن را شناسایی نموده و در کتاب موسیقی الکبیر خود به تصویر کشیده است.

ساز جفتی یکی از سازهای اصیل و قدیمی هرمزگان و یکی از پایه های موسیقی سنتی بندرعباس است. حوزه جغرافیایی این ساز بندرعباس، بندرلنگه، میناب و به صورت پراکنده در دیگر مناطق استان است.

طول این ساز بسته به بم و یا زیر بودن صدای ساز، بلند یا کوتاه است و معمولاً 20 تا 25 سانتی متر طول دارد. بر روی هرکدام از نی ها شش سوراخ تعبیه شده است. که توسط همین سوراخ ها نواختن انواع ملودی را امکان پذیر می سازد.

این ساز در محافل سرور و جشن ها نواخته می گردد و به هیچ عنوان در مراسم عزا از آن استفاده نمی گردد.

از ویژگی های شاخص این ساز این است که فقط در جشن ها، عروسی ها و حتی بعضی بازی های بومی مورداستفاده قرار می گیرد و دیگر اینکه رطوبت در میزان صدای آن نقش دارد.

در قدیم جفتی را با شش نت می نواختند اما اکنون با هفت نت کامل نواخته می گردد. کوک جفتی در اثر آب وهوا و رطوبت تغییر گام پیدا می نماید و شاید ربع پرده یا نیم پرده بالا و پایین گردد. و اگر از یک شاخه نی نباشد صدای ساز تغییر پیدا می نماید.

نی جفتی پایه موسیقی بندری است و در بیشتر مواقع همراه دیگر سازها مورداستفاده قرار می گیرد و چون از دو عدد نی ساخته شده صدای آن بسیار پرحجم و گیراست و علاوه بر تکنوازی همراه با سازهای کوبه ای نیز به کار می رود.

این ساز ازجمله سازهای بومی است که رفته رفته به دست فراموشی سپرده می گردد و نسل جدید کمتر گرایش به آن دارند و می توان گفت اگر ساختن و نواختن آن به نسل جدید آموزش داده نگردد درخطر قرار می گیرد.

در حال حاضر بهترین نوازنده جفتی قنبر راستگو در میناب است. او از برجسته ترین نوازندگان موسیقی جنوب ایران (جفتی) است که در هرمزگان به خالو قنبر معروف است و شیوه نوازندگی او در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

نوازندگی جفتی از عهده هر کسی برنمی آید اما قنبر راستگو با وجود کهولت سن، آن ساز نفس گیر را چنان ماهرانه می نوازد که مستمع را مجذوب خود می نماید.

متأسفانه جامعه امروز مورد هجوم گسترده تبلیغاتی در حوزه موسیقی غربی قرارگرفته و طبیعتاً ماهواره ها و شبکه های خارجی سهم زیادی در اشاعه و تبلیغ این نوع موسیقی دارند و همین شرایط موجب آشنایی نسل نوجوان و جوان با موسیقی غربی شده است.

اگر متولیان امر فضا را به گونه ای راهنمایی نمایند که موسیقی سنتی بیشتر از این ها موردتوجه قرار گیرد، به طور حتم هم شناخت درستی از سازهای سنتی و موسیقی سنتی فراهم می گردد و هم نسل جدید به این سمت وسو گرایش پیدا می نمایند.

همچنین برنامه ریزی برای آموزش این رشته و انتقال به نسل حاضر، برگزاری رویدادها و جشنواره ها می تواند در این راه تأثیرات فراوانی داشته باشد.